Mae gorchmynion gwarchodaeth arbennig yn fwy parhaol na gorchmynion maethu a threfniant plant hirdymor.
Maent yn cynnig mwy o ddiogelwch ond nid yr un ymwahaniad cyfreithiol oddi wrth rieni biolegol â mabwysiadu.
Cyflwynwyd y gorchymyn gwarchodaeth arbennig i fodloni anghenion plant na all eu rhieni eu magu.
Dan orchymyn gwarchodaeth arbennig, penodir un neu fwy o bobl i arfer cyfrifoldeb rhiant.
Mae gorchymyn gwarchodaeth arbennig yn cyfyngu ar hawliau rhieni biolegol i ymyrryd neu herio'r gorchymyn heb ganiatâd gan y llys. Yn wahanol i fabwysiadu, mae Gorchymyn Gwarchodaeth Arbennig yn cadw'r cyswllt cyfreithiol sylfaenol â'r rhieni. Rhieni biolegol y plentyn yw ei rieni o hyd yn gyfreithiol, ond mae eu gallu i arfer eu cyfrifoldeb fel rhieni yn gyfyngedig.
Gwneud cais am warchodaeth arbennig
Rhaid i warcheidwad arbennig fod dros 18 oed ac ni all fod yn rhiant i'r plentyn. Gall cais gael ei wneud gan un person neu ymgeiswyr ar y cyd.
Gallwch wneud cais i fod yn warcheidwad arbennig os ydych yn:
- warcheidwad y plentyn
- gofalwr maeth cyngor y mae'r plentyn wedi byw gydag ef am flwyddyn yn union cyn gwneud cais
- perthynas y mae'r plentyn wedi byw gydag ef am gyfnod o flwyddyn o leiaf yn union cyn y cais
- unrhyw un a enwir mewn gorchymyn preswylio neu drefniadau plentyn fel person y mae'r plentyn i fyw gydag ef, neu sydd â chydsyniad pawb y mae gorchymyn preswylio neu drefniadau plentyn o'r fath mewn grym yn ei blaid
- unrhyw un y mae'r plentyn wedi byw gydag ef am dair o'r pum mlynedd diwethaf
- pan fo'r plentyn yng ngofal y cyngor, unrhyw un sydd â chydsyniad yr awdurdod lleol
- unrhyw un sydd â chydsyniad pawb sydd â chyfrifoldeb rhiant
- unrhyw berson sydd â chaniatâd y llys i wneud cais
Cyn i chi wneud cais
Rhaid i chi hysbysu'r cyngor o'ch bwriad i wneud cais am orchymyn gwarchodaeth arbennig yn ysgrifenedig o leiaf dri mis cyn i chi gyflwyno'ch cais i'r llys.
Bydd hyn yn rhoi amser iddo gwblhau eich adroddiad asesu a'ch cynllun cymorth. Unwaith y bydd y rhain wedi'u cwblhau, bydd y gweithiwr cymdeithasol yn eu rhannu â chi. Bydd angen y cynllun asesu a chymorth ar y llys er mwyn gwneud penderfyniad.
Os penderfyna, gall y llys hefyd wneud gorchymyn gwarchodaeth arbennig mewn achosion teuluol sy'n ymwneud â lles plentyn. Gellir gwneud gorchymyn gwarchodaeth arbennig lle nad oes cais wedi'i wneud, ac mae'n cynnwys achosion mabwysiadu.
Cynllun cymorth
Mae'r cynllun cymorth gwarchodaeth arbennig yn rhan bwysig o'r asesiad. Mae’n:
- nodi pwy sy'n gyfrifol am ofalu am y plentyn neu'r plant
- cynnwys gwybodaeth am sut y byddwch yn bodloni eu hanghenion iechyd, addysg, cyswllt, emosiynol ac ymddygiadol
- cynnwys gwybodaeth bwysig am bwy y gallwch gysylltu â hwy os oes gennych unrhyw gwestiynau sy'n ymwneud â'ch rôl fel gwarcheidwad arbennig
- cynnwys enwau a manylion cyswllt pobl berthnasol yn y Cyngor
Adolygiad o'r cynllun cymorth
Rhaid i'r Cyngor adolygu'r gwasanaethau a ddarperir o fewn y cynllun cymorth gwarchodaeth arbennig. Ar y lleiaf, rhaid i ni gysylltu â gwarcheidwaid arbennig o leiaf unwaith y flwyddyn.
Efallai mai galwad ffôn yw'r cyfan sydd ei angen:
- pan fo perthynas sefydledig a sefydlog rhwng y gwarcheidwad a'r plentyn
- pan nad oes unrhyw bryderon, anawsterau na phryderon
- pan fo’r trefniant gwarchodaeth arbennig yn gweithio'n dda
pan na fydd angen cyngor, arweiniad na chymorth pellach o bosib.
Fel arall, gall gweithiwr cymdeithasol o'r tîm teulu a ffrindiau drefnu i ymweld â chartref y gwarcheidwad arbennig. Gallai hyn fod lle ceir pecyn cymorth cymhleth, neu lle mae angen adolygiad mwy cadarn o'r cynllun cymorth.
Yn ystod yr adolygiad o'r cynllun cymorth, rhaid i ni ystyried yr un ystyriaethau â'r asesiad gwreiddiol.
Cymorth ariannol
Rhaid i'r cyngor ystyried, asesu a monitro'r cymorth ariannol a roddir. Gallem roi cymorth ariannol mewn amgylchiadau penodol. Mae'r rhain yn fras lle mae angen cymorth ariannol er mwyn:
- sicrhau y gall y gwarcheidwad neu'r darpar warcheidwad barhau i ofalu am y plentyn
- talu ffioedd cyfreithiol
- bodloni anghenion gofal arbennig
Mae hyn fel nad rhwystrau ariannol yw'r unig reswm pam nad yw trefniant gwarchodaeth arbennig yn llwyddiannus neu na all fynd rhagddo.
Rhaid i'r cymorth ariannol a delir i warcheidwad arbennig beidio â dyblygu cymorth a allai fod ar gael o'r system budd-daliadau a threth. Bydd disgwyl i chi wneud cais am bob budd-daliad cymwys. Gallwn eich cyfeirio at ymgynghorydd budd-daliadau os oes angen help arnoch gyda hyn.
Sut y rhoddir cymorth ariannol
Gall cymorth ariannol fod yn:
- gyfandaliad sengl i fodloni angen penodol a aseswyd
- cyfres o gyfandaliadau i fodloni angen penodol a aseswyd
- taliadau rheolaidd drwy brawf modd bob pythefnos
Adolygu Cymorth ariannol
Rhaid i'r awdurdod lleol adolygu'r cymorth ariannol y mae'n ei roi o leiaf unwaith y flwyddyn, neu'n gynt os bydd amgylchiadau'n newid. Rhaid i chi hysbysu'r tîm Teulu a Ffrindiau os bydd eich amgylchiadau ariannol yn newid ar unrhyw adeg.
Cyn i'ch adolygiad ariannol blynyddol gael ei drefnu, byddwch yn derbyn galwad i drefnu ymweliad i wneud asesiad ariannol. Cewch wybod pa dystiolaeth ariannol sydd ei hangen i gwblhau adolygiad ariannol.
Unwaith y bydd yr ymweliad asesu wedi digwydd, gellir cyfrifo'r lwfans. Asesiad prawf modd yw hwn, felly gall eich cymorth gynyddu neu leihau yn dibynnu ar eich incwm.
Bydd y tîm sefydlogrwydd yn cwblhau'r dogfennau angenrheidiol i awdurdodi eich lwfans unwaith y bydd yn derbyn yr asesiad ariannol wedi'i gwblhau.
Os nad ydych am gael adolygiad ariannol sy'n seiliedig ar brawf modd
Os nad ydych am gael asesiad modd ariannol yna nid oes angen i chi roi unrhyw fanylion am eich incwm. Fodd bynnag, ni fyddech yn gallu cael cymorth ariannol.
Os byddwch yn newid eich meddwl gallwch ofyn am asesiad o’ch anghenion unrhyw bryd.
Am fwy o wybodaeth a manylion am sut i wneud cais cysylltwch â'r Tîm Teulu a Ffrindiau ar 01633 235317